Kerstfilms en de uncanny valley

Op 23 december 2015 door Bram Bulkens

Misschien heb je hem deze week al langs zien komen op Veronica: A Christmas Carol (2009) met Jim Carrey. Veel mensen vinden de animatiefilm mooi gemaakt, maar weten niet helemaal waarom de personages er soms zo raar uitzien. Soms voelt het zelfs een beetje ongemakkelijk of zelfs eng. Waarom? De uncanny valley is de boosdoener!

De uncanny valley (of griezelvallei) is een verschijnsel waarbij er een afkeer ontstaat als we een computer gegenereerd personage van een mens zien. Het effect wordt groter naarmate de weergave steeds meer op een echt mens begint te lijken. Daartegenover staat dat het effect direct ophoudt zodra we ook daadwerkelijk een mens zien (of denken te zien). Zie het figuur hieronder ter verduidelijking. De verticale as geeft aan wat onze reactie is op een personage. De horizontale as geeft aan hoe goed een personage op een echt mens lijkt. Je ziet hier goed dat wanneer een personage bijna op een echt mens lijkt er een negatief effect ontstaat. Dit is de uncanny valley, waarbij karakters eerder iets weghebben van bewegende lijken (zombies) dan mensen.

De uncanny valley en A Christmas Carol.

De makers van deze gezellige kerstfilm hebben ervoor gekozen om alle bewegingen van het hoofdpersonage in te laten spelen door Jim Carrey. Jim heeft hierbij twee keer een motion-capture-outfit aangekregen. Één keer om de lichaamsbewegingen op te nemen en één keer om zijn gelaatsuitdrukkingen en hoofdbewegingen te registreren. Daar begint het eerste probleem: soms lijken lichaamsbewegingen niet te kloppen met de bewegingen van het hoofd. We zien het gebeuren maar herkennen het niet van ons referentiekader van echte mensen.

Daarnaast is Jim Carrey een leuke keuze geweest voor de komische trekjes, maar zeker niet de slimste op het gebied van realiteit. Jim kan namelijk zijn gezicht en zijn lichaam tot het uiterste drijven (Ace Ventura, The Mask). De animaties lijken hierdoor wat overdreven en daardoor komt direct die uncanny valley weer om de hoek kijken. Als laatste zien we in de film onrealistische situaties waar realistische bewegingen gebruikt worden, een combinatie die ook niet helemaal lekker overkomt. Kortom, met A Christmas Carol hebben ze een leuke animatiefilm gemaakt, begrijp me niet verkeerd, maar hij blijft wel ongemakkelijk om naar te kijken.

Zelf ervaren?

Mocht je die uncanny valley alsnog zelf willen ervaren; deze vrijdag komt The Polar Express (2004) ook weer op tv. De film heeft hetzelfde gezellige onderwerp (Kerstmis) en hetzelfde ongemakkelijke effect bij het kijken naar de karakters. Zie hier een clip uit de film:

Zijn er nog meer overeenkomsten? Jazeker! Beide films hebben namelijk ook dezelfde regisseur: Robert Zemeckis, bekend van onder andere de Back to the Future trilogie. Robert heeft helaas 5 jaar na The Polar Express die uncanny valley nog steeds niet weten te overkomen met A Christmas Carol.

Laat Robert echter maar steeds die valley trotseren, want totdat hij er helemaal uit is hebben acteurs nog steeds werk. Daarna zijn de animatoren aan de beurt!